Enflasyon Muhasebesi Nedir? Nasıl Yapılır?

Enflasyon düzeltmesi olarak bilinen bu mali raporlama veya muhasebe yöntemi, işletmenin varlıkları, borçları veya gelirleri gibi kalemlerini kapsar. Bu içeriğimizde enflasyon muhasebesi nedir? Enflasyon muhasebesi nasıl yapılır? Zorunlu mu? Tek tek detaylı olarak anlatılmıştır. 

Enflasyon Muhasebesi Nedir?

Enflasyon muhasebesi, bir işletmenin mali tablolarının gerçek ve güncel ekonomik koşulları yansıtması için enflasyon oranlarına göre düzeltilmesidir. Enflasyonun bir işletmenin finansal raporlarındaki etkisi dikkate alarak hazırlanan mali raporlama yöntemidir. Paranın zamanla satın alma gücünü düşüren enflasyona karşı işletmenin mali tablolarının tutarlı kalmasını sağlar.

Paranın satın alma gücünün düştüğü bir durumda marka veya teşebbüsler büyük zararlar görebilir. Muhasebede enflasyon zaman içerisinde mal veya hizmet fiyatlarında meydana gelen artış ve artış hızı olarak algılanır. Bu nedenle işletmeler, mali durumlarını daha doğru bir şekilde yansıtmak için fiyat endekslerine bağlı muhasebe yöntemini tercih eder.

Hemen E-ticaret'e Başlayın!

E-ticaret adım atmadan önce, IdeaSoft e-ticaret yazılımlarını ücretsiz deneyebilirsiniz.

Hemen Ücretsiz Deneyin!

İşletmelerin enflasyona bağlı muhasebe tutması varlıklar, borçlar ve gelirler gibi unsurların enflasyonun etkileri dikkate alınarak düzeltilmesini sağlayabilir. Finansal raporlar, enflasyonun yarattığı yanıltıcı etkilerden arındırılmış bir şekilde şirketin gerçek mali durumunu ortaya koyabilir.

Bu muhasebe yöntemi işletmelerin karar alma süreçlerinde daha sağlıklı değerlendirmeler yapmalarına katkıda bulunur. Peki enflasyon düzeltmesi şartları neler? Zorunlu mu? Yapılmazsa ne olur? Daha detaylı bakalım.

Enflasyon Muhasebesi Şartları Nelerdir?

Bir işletme mali tablolarının enflasyon etkisiyle düzeltilmesi sürecinde muhasebe büyük bir öneme sahiptir. Varlıkların, borçların ve öz sermayenin mevcut enflasyona göre muhasebe tarafından incelenmesi ve düzeltilmesi gereklidir. Bu enflasyon odaklı düzeltme gerekliliği için bazı şartlar bulunmaktadır.

Enflasyon muhasebesi şartları:

• Fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artışın mevcut dönem dahil son üç hesap döneminde yüzde 100’ü aşması.
• Fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artışın mevcut döneminde yüzde %10’u aşması.

Enflasyona göre düzeltme için Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) veya Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) gibi endeksler kullanılmaktadır. Bu endeksler işletmenin bilanço usulüne göre enflasyon oranını belirli bir dönemde belirlemek ve mali tabloları oluşturabilmek için gereklidir.

Enflasyon Muhasebesi Yapmak Zorunlu Mu?

Enflasyon muhasebesi belirlenen muhasebe standartlarına göre zorunludur. İşletmeler için enflasyon muhasebesi (düzeltmesi) yapmamanın cezası vardır. Mali verilerin enflasyondan arındırılmasını içeren enflasyon düzeltmesi, finansal rapor tutulmasını zorunlu kılmaktadır. 

Enflasyon Muhasebesi Yapılmazsa Ne Olur?

Enflasyon düzeltmesi veya muhasebesi işletme tarafından yapılmazsa usulsüzlük cezası yaptırıma uğrar. Bir işletmenin enflasyon düzeltmesini doğru bir şekilde gerçekleştirip gerçekleştirmediğinin belirlenmesi için ise vergi incelemesine tabi tutulması şarttır. İnceleme sonucunda mali veriler enflasyon düzeltmesi kapsamında düzenlenmediyse usulsüzlük cezası kapsamında para cezası kesilir.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Enflasyon muhasebesi geçmiş maliyetleri genel fiyat düzeyi endeksine göre ayarlayan genel fiyat düzeyi muhasebesine göre yapılır. Karma bir yöntem olan bu muhasebe ile satın alma gücüne göre enflasyon düzeltmesi yapılması öngörülür.

Genel fiyat düzeyi muhasebesine göre 4 adımda enflasyon muhasebesi yapma:

1. İşletmenin mali tabloda parasal olmayan kıymetlerin belirlenmesi.
2. Parasal olmayan kıymetlerin tarihlerinin tespit edilmesi.
3. Resmî Gazete’deki düzeltme tarihi ile enflasyon muhasebesi uygulama tarihi arasındaki düzeltme katsayısının hesaplanması.
4. Düzeltilecek tutar ile düzeltme katsayısının çarpılması.

Mali tabloların gerçek ekonomik durumu yansıtması için çok önemli olan enflasyon düzeltmesi, yüksek enflasyon ortamında sağlıklı finansal tablolar için şarttır. Şirketlerin finansal açıdan güvende olmaları sağlar. Karlılık oranlarında yanıltıcı rakamlar olmayacağı için vergi mükellefiyeti artmasını engeller.

Kendi İşinizi Kurun!

E-ticaret'e hemen bugün başlayın! IdeaSoft e-ticaret yazılımlarını ücretsiz deneyebilirsiniz.

Hemen Ücretsiz Deneyin!

Enflasyon Muhasebesini Kimler Yapabilir?

Enflasyon muhasebesi (düzeltmesi)’ni gelirleri bilanço usulü tespit edilen ticari şirket türleri için zorunludur. Ticari şirket türünde olan tüm marka ve teşebbüsler, bilançolarını enflasyon muhasebesine göre yapabilir.

Bilançolarını enflasyon muhasebesine göre yapabilen şirket türleri:

• Anonim şirketler
• Limited şirketler
• Kooperatifler
• Komandit şirketler
• Kollektif şirketler

Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında düzenlenen birçok şirket türleri bulunur. En çok bilinen ve var olan şirket türleri anonim şirketler, limited şirketler, şahıs şirketi ve komandit şirketlerdir. Bu kanun kapsamında şirketler türüne göre sermaye ve şahıs olmak üzere iki ana grupta kurulabilir. Yerli ve yabancı yatırımcılar ayırt edilmez.

Enflasyon Muhasebesini Kimler Yapamaz?

Bilanço usulüne göre gelirlerini tutan ticari şirket türlerinin enflasyon düzeltmesini tutmak zorunda olduğunu söylemiştik. Ancak işletme hesabı esasına göre defter tutan ticari kazanç mükellefleri enflasyon muhasebesini yapamaz. 

Enflasyon muhasebesini yapamayan ticari kazanç mükellefleri:

• Serbest meslek sahipleri (Avukat, doktor, diş hekimi vb.)
• İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler (Geliri az ikinci sınıf tüccarlar)
• Basit usulde vergilendirilen mükellefler.

Yukarıdakilere ilave olarak enflasyon muhasebesini, kayıtlarını Türk Lirası (TL) dışında başka bir para birimi ile tutan şirketler yapamaz. Kayıtlarını daha TL dışında başka bir para birimiyle tutmuş ancak sonrasında TL ile tutmuş şirketler de 3 yılı doldurmadan tutamaz.

Enflasyon Muhasebesi Ne Zaman Uygulanır?

Enflasyon muhasebesi (düzeltmesi), yurtiçi ÜFE’nin mevcut dönem dâhil son üç hesap döneminde uygulanır. Mevcut hesap döneminde %10 ve son üç hesap döneminde de %100’ü aşması halinde enflasyon muhasebesi tutulur. Koşullar sağlandığı takdirde ticari işletmeler mali tablolarını enflasyon ve etkilerine göre yeniden düzeltmek zorundadır.

Enflasyon muhasebesi büyük ve orta ölçekli işletmelerle birlikte halka açık şirketler, ihracat ve ithalat yapan şirketlere uygulanır. Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olup bilanço esasına göre defter tutan tüm vergi mükellefleri enflasyon muhasebesini yurtiçi ÜFE dönemlerine göre uygulamalıdır.

Enflasyon Muhasebesi Hangi Hesaplara Uygulanır?

Genellikle enflasyon muhasebesi doğrudan işletme mali tablolarında yer alan hesaplara uygulanır. Zaman içerisinde hesapların değişmesi halinde enflasyon düzeltmesi uygulanacak hesapta değişebilir.

Bilanço usulüne göre enflasyon muhasebesi uygulanan hesaplar (varlıklar):

• Dönen varlıklar
• Duran varlıklar
• Kısa vadeli yükümlülükler ve varlıklar
• Uzun vadeli yükümlülükler ve varlıklar
• Sermaye, yedek akçe, kâr veya zarar gibi öz sermaye kalemleri ve varlıkları

Muhasebe sonucunda oluşan mali tablolardaki hesaplar kâr veya zarar içerir. Buna göre bağlı olunan vergi dilimi içerisinde enflasyon düzeltmeleri vergi matrahını etkileyebilir. İşletmeler veya direkt sektörler üzerinde vergi tabanını yükseltebilir ya da düşürebilir.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Hesaplanır?

Enflasyon düzeltmesi (muhasebesi), bir işletme varlıkları ve borçların nominal değerleri dikkate alınarak enflasyon oranına bağlı hesaplanır. İşletmenin mali tabloları, enflasyonun neden olduğu para biriminin satın alma gücündeki değişimlere uyum sağlayabilmesi için değiştirilmesi gereklidir. Mali tablolarda değişim için şirkete özgü enflasyon muhasebesi hesaplanmalıdır.

Enflasyon muhasebesi hesaplama:

• İşletmenin faaliyet gösterdiği ekonomiyi etkileyen enflasyonun oranını belirleme.
• İşletmenin enflasyona göre geçmiş mali tablolarını düzeltme.
• Mali tablolarda niteliğe bağlı olarak ÜFE/TÜFE enflasyon endekslerini kullanma.
• İşletmenin beklentilere göre enflasyon oranı üzerinde hesaplamasını yapma.

İşletmenin varlıklar ve borçları, belirli bir temel yılın nominal değerine göre yeniden düzenlenir. Bu işlem için bir enflasyon endeksi kullanılır. Endeks belirli bir dönem içindeki fiyat hareketlerini yansıtarak değerlerin güncellenmesinde referans olarak alınır. Varlıkların ve borçların değerleri, bu endekse bağlı olarak hesaplanır ve yeniden değerlendirilir.

Enflasyon Muhasebesi Faydaları Nelerdir?

Enflasyon muhasebesi yapmak veya tutmak, enflasyonun işletme üzerindeki etkilerini düzeltmeye fayda sağlar. Varlıklar, borçlar, gelirler ve giderlerin gerçek değerinin yansımasını amaçlar. Enflasyona göre düzeltilmiş mali tablolarla işletmenin geleceğe yönelik daha bilinçli ve doğru karar alınmasında faydalıdır.

Belirli bir zaman diliminde genel fiyat seviyesindeki artışın hesaplanması, düzeltilmesi ve mali tablolarla ekonomik bir gösterge olarak sunulmasına fayda sağlar. Enflasyonun etkileri hesaba katıldığında işletmeler için daha adil bir vergi hesaplama sistemi oluşturulabilir. Farklı dönemlere ve işletmelere ait finansal veriler, daha gerçekçi ve tutarlı bir şekilde karşılaştırılabilir. Yasal bir zorunluluktan öte enflasyonun sermaye üzerinde yarattığı aşınma önlenerek işletmelerin sermaye değerlerini korumasına destek sağlar.