Geçici Vergi Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Geçici vergi, gerçek usul gelir ve kurumlar beyanı veren şirketlerin yükümlü olduğu ödenektir. Halk arasında peşin vergi olarak da bilinen uygulama, cari dönemlerdeki yıllık ödemelerin 3 döneme bölünmesini kapsar. Ödeme tutarının hesaplanmasında ise döneme dahil olan ayların toplam brüt kazancı baz alınır. Güncel oranlar dahilinde ödeme tutarı hesaplanır. 

Geçici Vergi Nedir?

Geçici vergi, kurumlar beyanı verenlerin ve serbest meslek mensuplarının mükellef olduğu ödenektir. Bununla birlikte basit usulde defter beyanı verenler bu ödemeden sorumlu değildir. Halk arasında peşin vergi olarak da anılan uygulama, yılda 3 dönem olacak şekilde takip edilir. Hesaplama sürecinde ise 3 aylık periyotlar temel alınır. 

Geçici vergi ödeme dönemleri, 3 ayı kapsayacak 4 periyoda bölünmüştür. Bununla birlikte geçmiş yıllarda Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan düzenleme kapsamında dönem sayısı 3’e düşürülmüştür. Güncel dönemler; Mayıs, Ağustos ve Kasım aylarını takip eder.

Mükelleflerin geçici vergi periyotları takip etmesi, beyan ve ödeme işlemlerini uygun tarihlerde gerçekleştirmesi oldukça önemlidir. Aksi takdirde gecikme zammı kapsamında ek ücretlerle karşılaşılması olası bir durumdur. 

Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?

Geçici vergi beyannamesi, şirketlerin cari dönemlerdeki yıllık kurumlar ve gelir ödemelerinin periyodik takibini sağlayan uygulamadır. Bu sayede kazanç üzerinden hesaplanan vergilerin ödemesi yıl içerisine dağılır. Beyannameler, yıllık olarak 3 dönem üzerinden verilir. Periyot tarihleri, 17 Mayıs, 17 Ağustos ve 17 Kasım’dır. Beyan sürecinin ardından tahakkuk belgesiyle birlikte ödeme işlemleri takip edilir. 

Şirketler, geçici vergi beyanı vermek için GİB Portal üzerindeki araçları kullanırlar. e-Beyanname ve defter beyan araçları, dönemsel olarak girilen kâr/zarar verilerine göre otomatik olarak hesaplama işlemi gerçekleştirir. Hemen ardından tahakkuk belgesinde belirtilen tutar dahilinde İVD sistemi üzerinden ödeme yapılır.

Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girer?

Ticari faaliyetler dahilinde elde edilen kazançlar, türüne göre geçici vergi kapsamında değerlendirmeye alınır. Bununla birlikte defter türü ve işletme yapısına bağlı olarak birtakım muafiyetler doğar. Geçici vergi beyanı verme yükümlülüğüne sahip başlıca kazanç türleri aşağıdaki gibidir: 

• Ticari süreçler sonucunda ortaya çıkan kazançlar 
• Serbest meslek mensuplarının elde ettiği gelirler
• Kurumlar vergisi mükelleflerinin sağladığı kazançlar
• Gerçek usul gelir beyanı yükümlülerinin ticari gelirleri

Zirai kazanç sağlayanlar, geçici vergi beyannamesinden muaf tutulur. Ayrıca menkul ve gayrimenkul sermaye iradı mükellefleri ilgili ödenek için beyan vermekle yükümlü değildirler. Adi ortaklık ve kollektif şirket yapılarında ise beyanın ortaklar tarafından bireysel olarak takip edilmesi gerekir. 

Kimler Geçici Vergi Öder?

Kurumlar ve gerçek usul gelir beyannamesi verenler, geçici vergi ödemekle yükümlüdür. Mükellefler arasında ticari kazanç sağlayanlar ve serbest meslek sahipleri yer alır. Sorumlular, ödemelerini üçer aylık kâr/zarar beyanları üzerinden gerçekleştirir. Basit usul gelir vergisi mükellefleri ise yıllık periyotlar halinde ödeneklerini takip eder. 

Geçici vergi ödemekle yükümlü olmayan gerçek şahıslar arasında zirai kazanç sahipleri yer alır. Benzer şekilde menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri de ödemeden muaftır. Ayrıca kollektif ve adi ortaklık statüsündeki şirketler uygulamaya doğrudan tabii değildir. Geçici vergi ödenekleri, ortaklar tarafından bireysel bir şekilde takip edilir. 

Geçici Vergi Beyanı için Gerekli Belgeler

Geçici vergi beyanı için gerekli belgeler, işletmenin tuttuğu defter türüne göre değişkenlik gösterir. Türe göre talep edilen evraklar arasında kazanç bildirimi, gelir tablosu ve hesap özeti gibi dokümanlar yer alır. Deftere bağlı olarak geçici vergi beyanı için gerekli belgeler aşağıdaki gibidir: 

• Bilanço defteri tutanlar ve kurumlar beyanı yükümlüleri için gelir tablosu evrağı
• Serbest meslek kazanç defteri mükellefleri için kazanç bildirim dökümü
• İşletme defteri tutanlarda dönemsel hesap özeti

Yükümlü olduğunuz defter türüne bağlı olarak bildirimlerinizi e-Beyanname ve defter beyan sistemleri üzerinden pratik bir şekilde yapabilirsiniz. Sistemler, bildirdiğiniz tutar dahilinde vergilendirme türüne göre tutar hesaplaması yaparlar.

Geçici Vergi Ne Zaman Beyan Edilir ve Ödenir?

Ödeme ve beyan süreçleri için geçici vergi dönemleri 17 Mayıs, 17 Ağustos ve 17 Kasım tarihleridir. Geçmişte 4 dönemi bulunan beyanname, alınan kararlar gereği 3 periyoda düşürülmüştür. Hesaplama sürecinde 3 aylık ticari faaliyetler baz alınır. Ayrıca enflasyon düzeltmesi işlemleri de bu periyotlarda gerçekleştirilir. 

Beyanın ardından geçici vergi tahakkuk belgesi sistem tarafından otomatik olarak işlenir. Şirketler, elde edecekleri belge üzerinden ödenek tutarını öğrenebilir ve ödemelerini GİB sistemi üzerinden gerçekleştirebilirler. Sürecin resmi tatillere denk gelmesi durumunda dönem tarihini takip eden ilk iş gününde işlemlerini tamamlamaları mümkündür. 

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Şirketlerin geçici vergi hesaplamalarında ilk yapması gereken dönemi kapsayan ayların toplam brüt kazancını çıkarmaktır. Beyan edilen tutarı %15 ile çarparak yükümlü oldukları ödeme miktarını bulabilirler. Örneğin, dönem içi brüt kazancı 5000 lira olan işletmeniz için ödenek tutarını “5000 x 0,15” işlemiyle hesaplayabilirsiniz. Alacağınız 750 sonucu, lira bazından dönemsel ödemenize denk düşer.

Kurumlar geçici vergi hesaplama işlemi için dönem içerisindeki kazanç miktarının %25 oranıyla çarpılması gerekir. Şirketinizin 1. dönemdeki beyan edilen kazancı 6000 liraysa “6000 x 0.25” işlemini yapmalısınız. Elde edeceğiniz 1500 lira, ödeneğin değerini temsil eder. Tutarı, tahakkuk belgesi ve GİB Portal sisteminin İVD alanları üzerinde görüntülemeniz mümkündür. 

Yıl içerisinde vereceğiniz geçici vergi beyanları, kazanç üzerinden hesaplanan kurumlar ve gelir türünden ödemelerin tahsilatını kapsar. Dolayısıyla yıl sonunda vereceğiniz beyannamelerde karşıladığınız miktarlar düşülür. Bu sayede ilgili türden vergiler için vadeli bir şekilde ödeme yapmanız sağlanır. 

Geçici Vergi Nereden Ödenir?

Geçici vergi dönemleri içerisinde yapılacak ödemeler için GİB sisteminin İVD alanı kullanılabilir. İşlemler esnasında Yapı Kredi, Vakıflar Bankası, Halkbank ve Ziraat hesaplarınızın kartıyla devam edebilirsiniz. Peki, İVD sistemi üzerinden geçici vergi nasıl ödenir? 

• İlk adım olarak Dijital Vergi Dairesi sistemine vergi numarası ve şifre yardımıyla giriş yapmalısınız. Giriş işlemleri için e-Devlet hesabınızdan faydalanmanız da mümkündür. 
• Hesaba giriş yaptıktan sonra portal üzerinden İnteraktif Vergi Dairesi uygulamasına geçiş yapmanız gerekir. 
• Sayfa üzerindeki vadesi gelen borçlar alanından detaylara tıklayarak ödeme tutarını ve dönemi görüntüleyebilirsiniz. 
• Ödeme sürecinde banka kartınızla birlikte işlemlerinizi pratik bir şekilde tamamlamanız mümkündür. 

Ödeme işlemi için PTT şubeleri, mal müdürlüğü vezneleri ve internet bankacılığı gibi yöntemleri de tercih edebilirsiniz. Kurumların veznelerine başvururken veya dijital bankacılık uygulamalarını kullanırken vergi numarası gibi şirket bilgilerini eksiksiz biçimde bildirmeniz gerekir. 

Geçici Vergi Oranları Nedir?

2024 geçici vergi oranı, kurumlar vergisi sorumluları için %25 üzerinden hesaplanır. Gerçek usulde gelir beyanı verenlerdeyse oran %15’dir. Ödeme tutarını geçici vergi dönemlerini takiben GİB Portal üzerinde görüntülemeniz mümkündür. Ayrıca ödeme işlemlerinizi İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden banka kartınız aracılığıyla gerçekleştirebilirsiniz. 

Ödemelerin zamanında yapılmaması durumunda 20.05.2024 tarihli karar dahilinde %4.5’lik aylık gecikme zammı uygulanır. Ayrıca ilgili türden ödemelerin mahsup edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle mükelleflerin ödeme dönemlerini sıkı bir şekilde takip ederek işlemlerini zamanında tamamlaması oldukça önemlidir.