Vergi Mükellefi Nedir, Kimdir? Nasıl Vergi Mükellefi Olunur?

Vergi mükellefi olmak, hem gerçek hem de tüzel kişilerin belirli vergi türlerini ödemesi için gereklidir. Vergi borcu yükümlülüğü olan bu kişiler, mükellef olarak vergi numarasına sahiptir. Şahıs veya ticari kuruluş olarak faaliyetlerinden dolayı kazanç elde ediyorsa devlete pay ödemekle yükümlüdür.

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından belirlenen Vergi Usul Kanunu’na göre vergi yükümlülüğü olan vergi mükellefleri, ticari faaliyet göstermelidir. İşletmeler veya şahıslar, vergi türlerinden en az birine tabi olması gereklidir. Buna bağlı olarak beyanname düzenlemek ve vergi borcu ödemekle yükümlüdür.

Vergi Mükellefi Nedir?

Vergi mükellefi, vergi türlerinden en az birine tabi olan tüzel veya gerçek kişilerdir. Bir devletin vergi yasaları kapsamında vergi ödeme görevleri bulunan esnaf veya tacirlerdir. Mükellef olarak vergi numarasına sahip bu kişiler belirli ekonomik faaliyetleri gerçekleştirir. Görev olarak vergi borcu ödeme yükümlülüğü bulunur.

Vergi Mükellefi Ne Demek?

Vergi numarasına sahip olarak vergi ödeme yükümlülüğü bulunan şahıs veya işletme demektir. Belirli ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi veya mal varlığına sahip olunması halinde doğal olarak oluşur. Tüzel veya gerçek kişi olmak üzere iki farklı şekilde çeşitli vergiler üzerinde mükellef olunabilir.

Vergi Mükellefi Olma Şartları Nelerdir?

• Vergi numarasına sahip tüzel veya gerçek mükellef olunması.
• Vergi Usul Kanunu’na göre vergi yükümlülüğü bulunması.
• Faaliyet adresinin olması.
• Ticari kazanç elde edilmesi.
• Kazanç olmasa dahi ticari faaliyette bulunuyor olunması.
• Hükümlülüğü hastalık veya akıl sağlığı gibi durumlardan dolayı alınmamış olması.

Hemen E-ticaret'e Başlayın!

E-ticaret adım atmadan önce, IdeaSoft e-ticaret yazılımlarını ücretsiz deneyebilirsiniz.

Hemen Ücretsiz Deneyin!

Kimler Vergi Mükellefi Sayılır?

Vergi Usul Kanunu’na göre vergi yükümlülüğü bulunan şahıs, şirket veya kuruluşlar vergi mükellefi sayılır. Gerçek veya tüzel kişiler, ticari faaliyetleri gereğince kazanç elde ederler. Ticari kazanç elde eden bu şahıs veya işletmeler, üzerine düşen vergi borcunu ödemekle yükümlüdür. Borç ödeme görevi olan ve vergiyi doğuran olayları gerçekleştiren kişi ya da kuruluşlar vergi mükellefi sayılır. 

Tüzel ve Gerçek Kişi Vergi Mükellefleri

Gerçek kişi, doğumdan itibaren hukuk düzeni içinde varlık kazanan, hak ve yükümlülüklere sahip bireyi ifade eder. İnsanlar, adi şirketler veya komandit şirketler modern hukuk anlayışında doğrudan kişi olarak kabul edilir. Borçlu veya alacaklı olabilen gerçek kişiler, kendi iradesi ile yaptığı davranışlardan sorumludur.

Tüzel kişiler, kurumsal kimliğe sahip şirket; belediye veya vakıf gibi kurumlardır. Kuruluşla başlayan tüzel kişilikler kapanış veya iflas vermeyle son bulmaktadır. Temsilciler tarafından temsil edilebilen bu kurum ya da kuruluşlar da karar ve imza yetkisine sahip kişilerdir.

Vergi Mükellefi Türleri ve Kapsamları

Vergi mükellefleri, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda tam mükellefiyet ve dar mükellefiyet olmak üzere iki mükellefiyet türü bulunmaktadır. Bu mükellefler gelir, harcama ve servete dayalı olarak gerçek kişiler veya tüzel kişiler olarak iki farklı şekilde vergilendirilmektedir. Bu kanuna göre her bir vergi için ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi ve mâl varlığına sahip olunması gereklidir. 

Mükellefiyet Türleri:

Tam Mükellefiyet Nedir?

Gelir Vergisi Kanunu’na göre Türkiye’de yerleşik olan, yurt içi ve yurt dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilen gerçek kişilerdir. Bu mükellefler bir takvim yılı içinde 6 aydan fazla Türkiye’de bulunur. İkametgâhı adresi Türkiye’dedir. Şahsın önemli olduğu tam mükellefiyet türünde yurt içi ve yurt dışı gelirlerinin tamamı gelir vergisine tabidir.

Dar Mükellefiyet Nedir?

Türkiye’de ikamet etmeyen ve bir takvim yılı içinde Türkiye’de altı aydan fazla bulunmayan gerçek kişilerdir. Vergi Usul Kanunu’na göre Türkiye sınırları içerisinden gelir elde eden ancak iş yerleri yasal olarak Türkiye dışında bulunan yabancı uyruklu kişiler veya kurumlar: dar mükelleflerdir. Türkiye’de elde ettikleri gelir ve kazançlar üzerinden vergilendirirler. Bu mükelleflerin başka ülkelerden elde ettikleri gelirleri Türkiye’de beyan etme zorunlulukları yoktur.

Vergi Türlerine Göre Mükellefiyet:

Türkiye’de dolayı ve dolaysız olmak üzere pek çok vergi türü bulunmaktadır. Gelir, harcama ve servete dayalı olarak bu vergi türlerine göre mükellefiyetler oluşmaktadır.

Gelir Vergisi Mükellefleri

Gelir Vergisi Kanunu'na göre bir takvim yılı içinde elde ettikleri gelirler üzerinden tam ve dar mükellefiyet olmak üzere iki farklı şekilde vergi ödemekle yükümlü olan gerçek kişilerdir. Kişilerin kazanç ve iratlarını esas alarak vergilendirme yapılan bir gelir türüdür. Mükellefiyet kişilerin Türkiye’de yerleşik olmasına, gelir elde ettiği kaynaklara ve faaliyet türüne bağlı olarak belirlenir.

Kurumlar Vergisi Mükellefleri

Kurumlar vergisi mükellefleri, birer tüzel kişiler olarak kabul edilmektedir. Bu kişilerin vergilendirilmesi kurumlar vergisi mevzuatı çerçevesinde ele alınmaktadır. Mevzuata göre kurumlar vergisi mükellefi olarak kabul edilen tüzel kişilikleri ayrıntılı bir şekilde belirlemiştir.

• Sermaye şirketleri
• Kooperatifler
• İş ortaklıklar
• İktisadi kamu kuruluşları
• Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler

Katma Değer Vergisi (KDV) Mükellefleri

Türkiye’de Katma Değer Vergisi (KDV) için mükellefler Katma Değer Vergisi Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. İthalat ve ihracat yapanlarla birlikte kurum ya da kuruluşlar için mükellefiyet belirlenmiştir.

• İthalatçılar
• İhracatçılar
• Transit taşımacılar
• Mal teslimi ve hizmet ifâsı yapanlar
• Müzayedeciler
• Şans ve talih oyunları düzenleyenler
• PTT işletme genel müdürlüğü ve radyo ve televizyon kurumlar
• Gayrimenkul kiraya verenler

Motorlu Taşıtlar Vergisi Mükellefleri

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’na göre motorlu taşıtlar vergisinin mükellefleri, trafik sicili ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca tutulan sivil hava vasıtaları sicilinde adlarına motorlu taşıt kayıt ve tescil edilmiş olan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Kendi İşinizi Kurun!

E-ticaret'e hemen bugün başlayın! IdeaSoft e-ticaret yazılımlarını ücretsiz deneyebilirsiniz.

Hemen Ücretsiz Deneyin!

Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?

Vergi mükellefi; vergi dairesine kayıt yaptırılması, işe başlama bildiriminin düzenlenmesi, faaliyet adresinin bildirilmesi ve beyanname verme hakkının elde edilmesiyle olunur. Her bir vergi için farklı mükellefiyet prosedürleri bulunmaktadır. Vergi Usul Kanunu ve Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirlenen şartların oluşmasıyla kendiliğinden de vergi mükellefi olunabilir.

Vergi Mükellefi Olmak için Nereye ve Nasıl Başvurulur?

Vergi mükellefi olmak için vergi dairesine muhasebe veya şahsen başvuru yapılması gereklidir. Vergi dairesine Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) aracılığıyla online olarak Dijital Vergi Dairesi üzerinden başvurulabilir. E-Devlet sistemi üzerinden işe başlama bildirimi veya mükellefiyet yazı girişi yapılabilir. Vergi mükellefi başvurusunun ardından gerçek veya tüzel kişinin mükellefiyeti denetlenip onaylandığında başlar.

e-Ticaret Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?

E-Ticaret vergi mükellefi; vergi dairesine kayıt yaptırılması, işe başlama bildiriminin düzenlenmesi, faaliyet adresinin bildirilmesi ve vergi dairesi tarafından denetimin tamamlanmasıyla olunur. Muhasebeci tarafından yapılabilen bütün bu işlemler tüzel veya gerçek kişiler tarafından da fiziki ya da online olarak tamamlanabilir.

Vergi Mükellefi Olmak için Ne Kadar Satış Yapmak Gerekir?

Vergi mükellefi olmak için Vergi Usul Kanunu’na göre ticari faaliyet göstermesi gereklidir. Mükellef olmak için asgari satış yapma zorunluluğu yoktur. Vergi mükelleflerinin gelir vergisi beyannamelerine ve yaptıkları satışa göre sınıfı belirlenmektedir.

Vergi Beyannamesi ve İşlemler

Vergi beyannamesi GİB veya vergi daireleri aracılığıyla bazı işlemlerin yürütülmesiyle verilebilir. Online vergi beyannameleri, hazır beyan sistemi aracılığıyla ya da mobil hazır beyan uygulamasıyla kolaylıkla gönderilebilir. Bir takvim yılı içerisinde elde ettikleri kazanca göre düzenlenen bu işlemleri, muhasebeci tasdik ettirerek verir.

Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?

Gelir vergi beyannameleri, Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen kaynaklardan bir takvim yılı içerisinde elde ettikleri kazanca göre yıllık alınan vergidir. Kazanç ve iratların bir araya getirilip toplandığı ve bu suretle hesaplanan gelirin vergi dairesine bildirildiği bir belgedir. Mükellef bu beyanname de vergi dilimine göre beyan edilip gösterildiği bir sene içerisindeki tüm kazançlar yer alır.

Beyanname Nasıl ve Nereye Verilir?

Vergi beyannameleri fiziki veya online olarak iki farklı şekilde vergi dairesine verilir. Online vergi beyannameleri vermek için GİB veya mobil hazır beyan sistemleri tercih edilebilir. Fiziki beyanname vermek için kayıtlı olunan vergi dairesine bizzat başvuru yapılabilir. Muhasebecilere yetki verilmesi halinde yıllık olarak mükellefin vergi beyannamesini düzenleyerek vergi dairesine verebilir.

Muhtasar Beyanname Nedir?

Gelir vergisi beyanlarından birisi olan muhtasar beyanname, işverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kimseler (Vergi Sorumluları) tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte toplu olarak vergi dairesine bildirilmesidir.

Kimler Vergiden Muaf Olur?

Gelir Vergisi Kanunu’na göre faaliyet göstermeyen kişiler, hiçbir geliri olmayan ev hanımları, 18 yaşından küçükler, 18 yaşından büyük işsizler, sosyal güvenlik kurumundan aldıkları aylık harici geliri olmayan emekliler, gaziler, engelliler, şehitler, dul kimseler ve yetimler vergiden muaf olur.

En sık karşılaşılan vergiden muaf kurum veya kuruluşlar:

• Sağlık alanında olan kurum veya kuruluşlar
• 29 yaş altı genç girişimciler
• Zirai faaliyetle ilgilenen şahıslar
• El işçiliği yapan çalışanlar
• Vakıflar ve dernekler
• Esnaf vergi muafiyeti
• e-Ticaret vergi muafiyeti

Vergiden Muafiyet Kriterleri

• 29 yaş altı genç girişimci olunması
• Yıllık kazancı belirli bir sınırın altında olunması
• GİB onaylı vergi muafiyeti belgesi alabilmek
• İş yeri açmadan gezici olarak perakende ticaretiyle uğraşmak
• Küçük meslek erbabı olanlar
• Sanat işlerini köylerde gezici olarak yapanlar
• Zirai faaliyetlerle uğraşanlar
• İş yeri açmama kaydı ile eden el işçiliği yapan kimseler
• İş yeri açmadan hurda toplayan kimseler

Hangi Durumlarda Vergiden Muafiyet Sağlanır?

• Vergi muafiyetinden yararlanmak isteyen kuruluşların faaliyetlerinin sosyal hizmet veya kamusal fayda sağlaması
• 29 yaş altı genç girişimci olup gerçek kişi olarak ticari faaliyette bulunulması
• İş yeri açmadan sanat işlerini köylerde gezici olarak yapmak
• İş yeri açmadan hurda toplamak
• Vakıf ve dernek sahibi olmak
• İş yeri açmadan perakende ticaretiyle uğraşmak

Mükellefiyet Nasıl Sonlandırılır?

Vergi mükellefiyeti, işe bırakma bildirimi verilmesiyle kolaylıkla sonlandırılır. GİB üzerinde yer alan işi bırakma adına hazır bildiri bulunmaktadır. Bu işi bırakma bildirimi, bir dilekçe yardımıyla bağlı olunan vergi dairesine verilebilir. Mükellefiyet sonlandırma işlemleri için bir muhasebeciden yardım alınabildiği gibi bizzat gerekli adımlar atılarak yapılabilir.

Vergi Mükellefiyetinin Kapanışı için Gerekli Adımlar

Vergi mükellefiyetinin kapanışı için online veya fiziki olmak üzere iki farklı adım atılabilir. Online mükellefiyetin kapanışı için GİB üzerinden işi bırakma bildirisi düzenlenmelidir. Fiziki olarak bu bildiri düzenlendikten sonra vergi dairesine bizzat veya posta yoluyla teslim edilmelidir. İster online ister de fiziki olarak vergi mükellefiyetinin kapanışı için işi bırakma bildirisinin verilmesi gereklidir.

Vergi Borcu Durumunda Kapanış İşlemleri

Vergi mükellefinin, vergi borcu yükümlülüğü bulunduğu durumunda kapanış işlemlerini gerçekleştiremez. Mükellefiyetini gerçek kişi veya tüzel kişi olarak sona erdiremez. Ticaret sicilinden kaydını sildiremez. Vergi borcu olması durumunda vergi borcunun ödenerek gerekli beyannamenin bağlı olunan vergi dairesine teslim edilmesi gereklidir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)