Rekabet Analizi Nedir? Nasıl Yapılır? Neden Önemlidir?

Bir şirket, çalıştığı alanda başarılı olmak için gerekli tüm hazırlıkları, kendi bünyesinde en iyi seviyede yapsa da olumlu sonuçlara ulaşmayı garanti altına alamaz. Çünkü her bir şirket kendi iç faaliyetlerini, aslında rekabet ortamında öne çıkmak için gerçekleştirir. Ama hazırlık ve faaliyetlerin sadece içe dönük ve iç dinamiklerle alakalı olması, bazı ciddi eksiklikler doğurur. Dış koşulları, az ya da çok ölçüde göz ardı eden bu tip çalışmaların başarılı olması büyük ölçüde şansa bağlıdır.

Bu şartlar altında hedeflerine ulaşmak isteyen bir şirketin, içinde bulunduğu ekosistemi de en iyi şekilde tanımasının, günümüz şartlarında gerekliliğin de ötesinde bir zorunluluk hâle geldiği söyleyebilir. Ekosistem şeklinde ifade ettiğimiz yapının çok büyük bir bölümü, benzer alanlarda faaliyetler gösteren rakiplerden oluşur. Rekabet analizi, şirketin rakiplerini ve onlarla birlikte oluşturduğu yapıyı tanımanın en efektif yollarının başında gelir. Bu da kaçınılmaz olarak “Rekabet analizi nedir?” sorusunu gündeme getirir.

Rekabet Analizi Nedir?

Rekabet analizi, kısaca bir stratejik araştırma biçimi olarak tanımlanabilir. Ticari açıdan rekabet hâlinde olduğunuz diğer şirketlerin faaliyetlerini, stratejilerini ve bunlara bağlı olarak güçlü ve zayıf yönlerini belirleme amacı taşır. Bu yöntemle rakiplerinizi tanımak, şirketinizi kendi içinde bir döngüye girmiş, dışa kapalı ve tek boyutlu bir organizasyon olmaktan kurtarır. Elde ettiğiniz veriler, kendi güçlü ve zayıf yönlerinizi daha kolay saptamanızı sağlar. Böylelikle alacağınız kararlar ve yapacağınız stratejik hamlelerin, daha isabetli olmasının önünü açar.

Günümüzde her geçen daha da fazla önem kazanan e-ticaret faaliyetleri açısından da rekabet analizi büyük önem taşır. Zira internetten yapılan satış sayılarındaki gözle görünür artış, birçok şirketin bu alana yönelmesine neden olmakta ve bu da kaçınılmaz olarak rekabet düzeyini artırmaktadır. Dolayısıyla e-ticarette rakip analizi yapmak, bu alanda çalışmayı düşünen ya da hâlihazırda çalışan her işletme için mutlaka atılması gereken bir adım hâline gelmiştir.

Rekabet Analizi ve Rakip Analizi Arasındaki Fark Nedir?

Bu noktada rakip ve rekabet analizi kavramlarının birbirlerinden az da olsa farklı içeriklere sahip olduğunu belirtmekte fayda var. Rakip analizi temelde, sadece sizinle aynı pazarda bulunan firmaların durumlarını belirlemeye yönelik bir çalışmadır. Rekabet analizi ise buna ek olarak sizin, bu firmalarla rekabete girme gücünüzü de ölçmeyi hedefler. Yani rekabet analizinin rakip analizini de içine alan, daha kapsamlı ve daha net bir yol haritası belirleme olanağı veren bir çalışma şekli olduğunu söylenebilir. Hatta rakip analizi, pek kimi kaynaklarda rekabet analizinin bir alt türü olarak değerlendirilir.

Rekabet Analizi Çeşitleri Nedir?

Temelde iki farklı rekabet analizi çeşidinden söz edilebilir. Bunlardan ilki sektörel rekabet analizi olarak isimlendirilir. Bu yöntem, sektöre farklı şekillerde dâhil olan tüm unsurların incelenmesi fikrine dayanır. Yani müşteri ihtiyaçlarından sektör yapısına yapısına, tedarikçilerin pazarlık gücünden pazarda tatmin edilmemiş beklentilerin saptanmasına kadar çok geniş bir kapsama sahiptir. Bu geniş kapsamı sayesinden şirkete, sektörün neresinde olduğuna dair net bir fikir verir. İşletmenin olumlu ya da olumsuz tüm potansiyel değişimlere karşı hazırlıklı olmasını kolaylaştırır.

Diğer tür olan rakip analizi ise doğrudan diğer işletmelere yöneliktir. Onların olumlu ve olumsuz özelliklerini saptamaya, mevcut faaliyetlerine dair detaylı bilgi sahibi olmaya ve ilerideki hamlelerini öngörmeye çalışır. Bütünlüklü bir rekabet analizi içinde bu iki çalışmanın da paralel olarak yürütülmesinin gerektiğini, bu şekilde elde edilecek sonuçların son derece yararlı ve kullanışlı olacağını söyleyebiliriz.

Rekabet Analizinin Teknikleri ve Yöntemleri Nelerdir?

Rekabet analizi yapmak için kullanabileceğiniz birden fazla yöntem mevcuttur. Bu yöntemler, farklı durumlar için uygulanabildikleri gibi daha kapsamlı sonuçlar için birlikte de kullanılabilir. Şirketinizin faaliyet gösterdiği sektöre, bu sektörün ve rakiplerinizin durumuna göre, sizin için en doğrusu olduğunu düşündüğünüz tekniği kullanabilirsiniz.

SWOT analizi, şirketinize hem içerden hem dışardan bakma şansı vermesi ile öne çıkan bir tekniktir. Güçlü ve zayıf yönlerinizi belirlemenin yanında yakın zamanda ortaya çıkabilecek fırsatlar ile tehditleri öngörmeyi amaçlar. En iyi sonucun elde edilebilmesi için işe hâkimiyet çok önemlidir. Şirketin mevcut durumun hakkında yetersiz seviyede bilgiye sahip olan bir grup ile bu çalışmanın yürütülmesi, asıl hedeften uzaklaşmanıza neden olabilir.

PEST analizi adını politik, ekonomik, sosyal ve teknolojik kelimelerinin baş harflerinden alır. Anlaşılabileceği üzere söz konusu kavramları göz önünde bulundurarak, potansiyel dönüşüm ve değişimlere odaklanır. SWOT analizinden ayrıldığı nokta da aslında burasıdır. SWOT, daha sınırlı bir zaman dilimini ve alanı kapsarken PEST analizi uzun vadeli projeksiyonlar yapabilmenizin önünü açar.

Rakip dizgisi ya da İngilizce adı ile competitor array ise puanlama mantığına dayandığı için sayısal veriler sağlar ve bu özelliğiyle dikkat çeker. Bu yöntem için öncelikle yapmanız gereken, rakiplerinizi ve performans ölçütü olacağını düşündüğünüz konuları belirlemektir. Sonrasında satır kısmında performanslar ölçülerinin, sütun kısmında ise farklı rakiplerin yer aldığı bir rekabet analizi tablosu oluşturarak puanlama aşamasına geçebilirsiniz. Belirlenen konularda verdiğiniz puanların toplanması ile rakiplerinizin mevcut duruma dair sayısal veriler etmeniz mümkün olur. Daha net veriler elde etmek istiyorsanız performans ölçütü olarak belirlediğiniz konulara katsayılar da atayabilirsiniz.

Rekabet Analizi Ne İçin Yapılır? Amacı Nedir?

Rekabet analizinin temel amacı, doğru kararlar almaktır. Zira kendi iç yapısına ve parçası olduğu rekabet ortamına dair net fikri olmayan şirketin isabetli kararlar alması, çalışmaları için en verimli adımları atması güçtür. İşte rekabet analizi bu noktada devreye girer ve yönetimsel anlamda doğru hamlelerin yapılması için gereken verileri sağlar.

Rekabet analizi, çok farklı aşamalarda uygulanabilen bir yöntemdir. Henüz girişim fikri olarak doğan bir düşüncenin pratiğine dökülüp dökülmeyeceğine bu analizin uygulanmasından sonra karar verilebilir. Benzer şekilde bir süredir faaliyet gösteren firmanızın mevcut durumuna dair bilgi edinmek ve durumun nasıl daha iyiye götürülebileceğini planlamak için de bu yöntem kullanılabilir. Bunlar ışığında rekabet analizinin, ticari çalışmaların her döneminde yapılabileceğini de rahatlıkla söyleyebiliriz.

Hangi Alanlarda Rekabet Analizi Yapılabilir?

Bu analiz yöntemi, şirketin tüm faaliyetlerini kapsayacak şekilde yapılabildiği gibi geliştirilmek istenen alana odaklanacak şekilde de uygulanabilir. Rekabet analizi yapılabilecek alanları şu şekilde sıralayabiliriz:

Tecrübe: Zaman zaman göz ardı edilse de tecrübe bir işletmenin faaliyetlerinin iyiye gitmesi açısından son derece önemlidir. Çalışanların yaşından bağımsız olarak yaşanabilecek sorunları daha önceden deneyimlemiş olan kişi ya da organizasyonların, bu durumlar karşısında isabetli karar verme olasılığı daha yüksektir.

Konum: Bu kavram ilk başta akla fiziksel ortamlarda yapılan gelenekler ticareti akla getirebilir. Ama e-ticarette de şirketlerin hangi mecralarda faaliyet gösterdiği önemlidir. Günümüzde kendi internet sitesi bulunmayan pek çok firma sanal pazaryeri mecraları üzerinden satış yapmaktadır. Bu açıdan bakıldığında pazaryeri rekabet analizinin ne kadar önemli olduğu görülebilir. Zira aynı ya da benzer ürünler satan firmalar, o pazaryerindeki rakiplerini analiz etmedikleri takdirde ciddi hatalar yapabilir.

Ürünler: Bir ürünü piyasaya sürmeden önce benzerlerinin olup olmadığını ve sizin ürünlerinizin fark yaratacağı detayları belirlemek çok önemlidir. Zira çoğu zaman fiyatlandırma ve pazarlama stratejileri bu detaylar üzerine inşa edilir.

Pazarlama Stratejileri: Pazarlama, sadece satış rakamlarını artırmanın da ötesinde amaçlar taşıyan bir kavramdır. Markanın konumlandırılması, müşteriler ile nasıl bir ilişki kurulacağı gibi konular da pazarlamanın bir parçasıdır. Bu alanda hedeflenen sonuçlara ulaşmak için rakiplerin bu alandaki çalışmaları göz önünde bulundurmak gerekir.

Satış miktarları: Dijital dünya, temel yapısı sayesinde rakiplerinizin satış miktarlarını incelemenizi kolaylaştırır. Bu incelemeler sayesinde kendi rakamlarınızın rekabet ortamının neresinde olduğunu tartabilirsin. Ayrıca böylelikle rakamlarınızı yukarı çekmek için izlemeniz gereken yolları belirlemeniz de kolaylaşır.

Müşteri Memnuniyeti: İnternetten satış yapılan ortamlardaki puanlama ve yorum fonksiyonları üzerinden müşteri memnuniyeti analizi yapmak, pazar beklentilerini saptamak ve bu konuda rakiplerinizin önüne geçmek için oldukça kullanışlıdır. Aynı amaçla sosyal medyada yapılan paylaşımları da inceleyebilirsin. Bu açından bakınca rakip incelemesinin müşteri hizmetlerine etkisi için beklenenden de fazla olacağı yönünde bir çıkarım yapılabilir.

Rekabet Analizi Yapmak Neden Önemlidir? Faydaları Nelerdir?

Rekabet analizi yaparak siz de karar alma süreçlerinde işinizi şansa bırakmayabilir, yaptığınız hamlelerin isabet oranını artırabilirsiniz. Buradan hareketle söz konusu analiz yönteminin çok önemli avantajlar sağladığını söylemek mümkün. Bu faydaları şöyle toparlayabiliriz:

• Pazarlamadan üretime kadar her alanda en etkin stratejilerin belirlenmesini kolaylaştırır.
• Rakiplerinizin güçlü ve zayıf yönlerini görme şansı yakalarsınız.
• Markalaşma imkânlarının en iyi şekilde değerlendirilmesini sağlar.
• Faaliyet gösterilen alana yönelik SEO olanaklarının saptanmasına yardımcı olur.
• Pazardaki boşlukların saptanmasının önünü açar.
• Daha yüksek kullanıcı deneyimi sunan yapılar inşa edilmesini olanaklı kılar.
• Geleceğe yönelik daha net ve kesinlik oranı yüksek projeksiyonlar yapılmasını sağlar.

Rekabet Analizi Nasıl Yapılır?

Hakkında verdiğimiz bilgiler ve bahsettiğimiz avantajlar, kaçınılmaz olarak “Rekabet analizi nasıl yapılır?” sorusunun ortaya çıkmasına neden olur. E ticaret rekabet analizi, birçok farklı adımdan oluşan, kompleks bir işlemdir. Tüm bu adımların detaylı şekilde uygulanması ve takip edilmesi ile elde edilen bilgiler, hedeflerinize ulaşmanız konusunda size yardımcı olacaktır. Takip etmeniz gereken rekabet analizi aşamaları ve detayları şöyledir:

İşinizi Tanıyın

Başarılı bir rekabet analizinin ilk aşaması, işinizi iyi tanımaktır. Zira kendi çalışma biçiminize, sattığınız ürün ya da hizmetlere, müşteri beklentilerine, sahip olduğunuz know-how’a tam anlamıyla vakıf olmadan rekabet analizine kalkışmak, hedeflenen sonuçlara ulaşmanızı zorlaştırabilir. Bu konuda tereddüt yaşıyorsanız, şirketinizde farklı pozisyonlarda çalışan, kıdemleri birbirlerinden farklı kişilerle görüşerek ön hazırlık aşamasını en verimli şekilde gerçekleştirebilirsiniz.

Mevcut Durumunuzu Analiz Edin

İşinize dair yeterli miktarda bilgiye sahip olduğunuzu düşündüğünüz noktada sıra mevcut duruma dair detaylı bir analiz yapmaya gelir. Durum analizi, firmanızın mevcut durumuna dair bütünlüklü bir bakış atmak adına son derece etkili bir yöntemdir. Bu esnada SWOT analizi yöntemine başvurarak bu adımı sorunsuz şekilde tamamlayabilirsin. Yaptığınız analiz sonucunda şirketinizin rakipleri karşısında güçlü ve zayıf olduğu noktalara dair net bir resim ortaya çıkar. Ek olarak kısa vadede oluşabilecek farklı riskleri saptayabilir ve karşınıza çıkma ihtimali olan fırsatları belirleyebilirsiniz. Bu sayede hem geliştirmeniz gereken konulara ağırlık verebilirsiniz hem de yaşanan değişimler karşısında manevra kabiliyetiniz artar.

Sektörel Rekabeti Gözlemleyin

Şirketler alanın ana oyuncuları olsa da bir sektör, sadece onlardan ibaret değildir. Sektördeki rakiplerini en iyi şekilde tanımak, işinizi büyük ölçüde kolaylaştırır ama sadece buna odaklanmak bazı detayları gözden kaçırmanıza da neden olabilir. Bir sektörün işleyişi ve yapısı; ilişkili diğer sektörlerin durumlarından, kanun koyucuların kararlarından, yaşanan toplumsal ya da ekonomik dönüşümlerden ve daha birçok faktörden etkilenir. Bu etkiler, sektörel rekabet ortamındaki değişimleri kaçınılmaz olarak tetikler. Hâl böyleyken en başarılı rekabet analizi sonuçlarını elde etmek için sektöre dair geniş bir bakış açısına sahip olmanız elzemdir.

Rakiplerinizi Kategorize Edin

Rakiplerinizi sadece belirlemek, tek başına yeterli olmayabilir. Onları kendi içinde kategorilere ayırmak, rakiplerinizle girdiğiniz rekabette başarılı olmanızı kolaylaştırır. Çünkü bu sayede nereye daha yoğun şekilde odaklanmanızı gerektiğini belirleyebilirsiniz. Bu anlamda rakiplerinizi, üç farklı dereceye göre gruplandırabilirsiniz. 1. derece rakipleriniz, sizinle aynı hedef kitleye aynı ya da benzer ürünleri ulaştırmak isteyen şirketleri kapsar. 2. derece rakipleriniz, aynı ürünleri farklı kitlelere satmayı hedefleyen şirketleri ifade eder. 3 derece rakiplerinizi ise satışa sunduğu ürünler, uzaktan da olsa sizin sattıklarınızla rekabete girme potansiyeli olan şirketler olarak düşünebilirsiniz.

Aynı İşi Yaptığınız Rakiplerinizi Tanıyın

Yaptığınız kategorizasyonda 1. gruba dâhil olan rakiplerinize daha yakından bakmanız, onların ürünlerini, pazarlama ve satış stratejilerini detaylı şekilde incelemeniz faydanıza olacaktır. Zira bu gruptaki rakipler, aynı zamanda ilk etapta önüne geçmeniz gereken şirketler olarak da değerlendirilebilir. Dolayısıyla kararlarınızı bu firmaların çalışmalarını göz önünde bulundurarak almanız, zaman içinde pazar payının onlardan size doğru kaymasına yardımcı olacaktır.

Müşterileri ve Ortak Hedef Kitleyi Tanıyın

Tüm ticari faaliyetlerin ana hedefi, potansiyel müşteri durumundaki kitleye daha fazla ürün ya da hizmet satmaktır. Onların beklentilerine, güncel yönelimlerine ve genel özelliklerine hâkim olmadan bunu yapmak çok zordur. Dolayısıyla hedef kitle analizi yapmak büyük önem taşır. Bu çalışma, rekabet analizi ensasında müşterileri ve onların oluşturduğunu hedef kitleyi yakından tanımanızı sağlar. Bu doğrultuda sosyal medya araştırmalarından yararlanabileceğiniz gibi belirli aralıklarla anket çalışmaları yapabilir ya da gerçekleştirilmiş araştırmalardan faydalanabilirsiniz.

Rakiplerinizin Pazardaki Durumunu İnceleyin

Rakiplerinizin pazar üzerindeki hâkimiyet durumlarını saptamanız da rekabet analizi ve sonuçlarından hareketle stratejilerinizi belirlemeniz açısından son derece önemlidir. Rakiplerinizin fark yarattığı konuları, daha geniş bir kitleye ulaşmak adına hangi yolları izlediğini ve müşteri ilişkileri performanslarını analiz etmek, bu açından işinize yarayacaktır.

Fiyat Stratejilerini Analiz Edin

Fiyat, müşterilerin satın alma kararını doğrudan etkileyen faktörlerinden biridir. Standart bir müşterinin, aynı ürünü daha düşük fiyata satan firmayı tercih etmesi şaşırtıcı değildir. E-ticaret alanından fiyat rekabet analizi yapmak, geleneksel anlayışa göre çok daha pratiktir. Basit şekilde elde edeceğiniz veriler üzerinden fiyatlandırma stratejilerinizi belirleyebilirsiniz. Bu noktada sadece normal dönemlerindekileri değil, satış rakamlarının ciddi oranda arttığı kampanya dönemlerindeki fiyatları da analiz etmenizin faydalı olacağını ekleyelim.

Pazarlama Stratejilerini Analiz Edin

Sosyal medyanın hayatın çok büyük bir parçası hâline gelmesi ile daha da kompleks bir konuya dönüşen pazarlama çalışmalarını incelemek, rekabet analizinin temel aşamalarından biridir. Mantıken düşündüğünüzde bu tür çalışmalarda siz de rakipleriniz deodağından aynı kitleleri harekete geçirme hedefi vardır. Dolayısıyla rakiplerinizin bu amaçla nasıl çalışmalar yürüttüğünü gözlemlemek, bu çalışmalardan ne gibi sonuçlar elde ettiğini incelemek, atacağınız adımlarda size büyük kolaylık sağlayacaktır.

Müşteri İlişkileri Yöntemlerini Analiz Edin

İnternetin sağladığı imkânlar sayesinde müşteriler e-ticaret firmalarıyla geçmişe kıyasla çok daha kolay bir şekilde iletişime geçebilmektedir. Bu da müşteri ilişkilerini çok daha önemli bir kavram hâline getirmiştir. Günümüzdeki müşteri eğilimi, daha pozitif ya da sıcak ilişki kurulabilen şirketleri tercih etme yönündedir. Dolayısıyla yapılacak analiz, rakiplerinizin müşteri ilişkileri konusunda nasıl bir performans sergilediğini ve bu doğrultuda hangi kanalları, ne şekilde kullandığını da içermelidir.

Rakiplerinizin Web Sitelerini ve SEO Çalışmalarını İnceleyin

Rakiplerinizin web sitelerinde nasıl bir kullanıcı deneyimi vadettiklerini ve SEO çalışmalarını da mutlaka incelemelisiniz. Rakip SEO analizi, temelde anahtar kelimeler ve alan otoriteleri üzerinden gerçekleştirilir. Diğer firmaların bu alanlarda yaptığı çalışmaları inceleyip bunlara yönelik karşı hamlelerde bulunmanız, internet sitenizin arama motoru sonuçlarında daha üst sıralarda görüntülenmesini sağlar. Buradan hareketle söylenebilir ki başarılı şekilde gerçekleştirilmiş bir SEO rekabet analizi, satış rakamlarınızın artmasına yardımcı olacaktır.