Web Tarayıcı Nedir?

Dünyadaki toplam internet sitesi sayısı,internetlivestats.com'un sağladığı güncel verilere göre 1 milyar 850 milyonun üzerinde. Her saniye ortalama 4 ila 5 internet sitesi açıldığını düşünürsek, bu sayının yakında 2 milyarı aşacağına kesin gözüyle bakılabilir. Bu veriler bile, internetin ne denli devasa bir bilgi okyanusu olduğunu kanıtlamak için yeterli. Bu okyanusa ilk adımı atmak ve internet sitelerini ziyaret edebilmek için ise en temel ihtiyacınız “web tarayıcı” olarak tanımlanan yazılımlardır.

Web Tarayıcı (Browser) Nedir?

Web tarayıcı, uluslararası alanda World Wide Web olarak bilinen internet sunucuları ağına girmeyi sağlayan yazılımlara verilen genel addır. İlk web tarayıcı olarak bilinen World Wide Web, internetin ortaya çıkmasını takiben 1990 yılında, bu devasa ağın da mucidi kabul edilen Tim Berners-Lee tarafından yaratılmıştır. Yani web tarayıcıların ortaya çıkışı, internetle aynı döneme denk düşer. Dolayısıyla web tarayıcılar ve internet, zaman içinde sürekli birlikte düşünülen iki kavram hâline gelmiştir. Hatta teknoloji ile kurduğu ilişki sınırlı olan birçok kişiye göre internete girmek ile web tarayıcısının kısayolunu tıklamak çok benzer anlamlar taşımaktadır.

Hem bilgisayarlarda hem de mobil cihazlarda kullanılan web tarayıcı, internet sitelerinin ziyaret edilmesine aracılık eden bir arayüzdür. Tarayıcılar, internet sitelerinde bulunan kodları herkes tarafından anlaşılır hâle getirir. Bu sayede metinleri ya da grafik, fotoğraf, animasyon, ses ve video gibi çoklu ortam (multimedya) dosyalarını kullanılan cihazın ekranına yansıtır. HTML’den HTTP’ye bütün protokolleri destekleyerek internetten haber okumaktan oyun oynamaya, e-posta okumaktan e-ticaret faaliyetlerini yürütmeye kadar birçok işlemin gerçekleştirilmesine olanak sağlar. Dolayısıyla bir web tarayıcının nasıl çalıştığını, hangi özelliklere sahip olduğunu bilmek dijital dünyayı iş sahasına çevirerek güncel ticaret trendlerini takip etmek isteyenler için oldukça önemlidir.

Web Tarayıcılar Nasıl Çalışır?

İstenilen içeriğin, e-ticaret açısından bakarsak hizmetin ya da ürünün kullanıcıya sunulmasında bir web tarayıcı, aracı görevi görür. Bu sunumun ne şekilde farklılaştırılabileceği ya da zenginleştirilebileceği bu yazılımların çalışma biçimlerinin sunduğu olanaklarla doğrudan ilişkilidir. Şimdi bir web tarayıcının nasıl çalıştığını inceleyelim.

Web tarayıcının çalışmasının ilk aşaması, kullanıcının adres çubuğuna ziyaret etmek istediği internet sitesinin URL adresini girmesidir. Bu aşama ile başlayan işlem, toplamda dört temel prensip üzerinden gerçekleştirilir. Bu prensipler;

• Kaynağı almak ve çağırmak
• Kaynağı işlemek ve yönlendirmek
• Kaynağı görüntülemek
• Kaynaktan alınan verileri depolamak şeklinde kategorize edilebilir.

Web tarayıcı, adres çubuğuna girilen URL’de yer alan içeriği HTTP / FTP protokollerini kullanarak çağırır. Böylece kullanıcının görüntülemek istediği içerik, bulunduğu geniş ağ katmanından ayrışmış olur. URL bilgisi ile gelen kaynak veri, web tarayıcı tarafından kullanıcının görüntüleyebilmesi için işlenir. Kaynak işlenirken üç farklı alt sistem harekete geçer. Bu sistemler; işleme motoru, JavaScript ve arkayüzdür.

İşleme motoru, kaynaktaki verileri görünür hâle getirir. Bu motor genel olarak XML, HTML ve görsel dosyaları işleyerek DOM ağacı olarak isimlendirilen, görüntülenebilir bir unsura çevirir. Farklı web tarayıcı çeşitleri bu işlemi, farklı işleme motorları kullanarak gerçekleştirir. Örneğin; Google Chrome ve Opera, Blink isimli işleme motorunu kullanırken Mozilla Firefox Gecko, Microsoft Edge ise EdgeHTML ile kaynaktan gelen verileri işler.

JavaScript motoru, işleme motoru DOM ağacını oluştururken JavaScript kodlarını işleyerek görüntüleme sürecine katılır. Bu esnada arkayüz ise veritabanını kontrol ederek sistemin en yüksek performansı vermesini sağlar. Verilerin bu şekilde işlenmesinin ardından sıra, kullanıcıların bu verileri görüntülemesine gelir. Bu aşamada devreye arayüzler ve tarayıcı motorları girer.

Web tarayıcı programları, kendileri için özel tasarlanmış arayüzler ve tarayıcı vasıtasıyla kullanıcıya URL adresini girerek talep ettiği içerikleri görüntüleme imkânı tanır. Aynı zamanda ileri, geri, yenile gibi butonlarla bu içerikleri kontrol etme olanağı verir. Kullanıcı web sayfası içinde yeni bir bağlantıya tıkladığında bu süreç yeniden başlar.

Web tarayıcı, kullanıcı web sitesi olarak bildiğimiz içerikleri görüntülerken birtakım verileri önbelleğinde depolar. Bu veriler, internet bağlantısının kopması durumunda dahi kullanıcının içeriği görüntülemeye devam etmesini ve aynı siteye daha sonra, ilk ziyaretine kıyasla daha kolay ulaşmasını sağlar.

Web Tarayıcıların Özellikleri Nelerdir?

Web tarayıcılar, kullanıcının internet deneyimini kolaylaştırmayı ve zenginleştirmeyi hedefleyen birçok farklı özelliğe sahiptir. Kimi web tarayıcı özellikleri, tüm programlarda ortak olarak bulunurken kimileri de tarayıcı çeşidine göre farklılık gösterebilir. Şimdi bu özelliklere bakalım.

• Adres Çubuğu: Ziyaret edilmek istenen web sitesinin URL adresinin girildiği kısımdır. Bu çubuğun yanında genellikle ileri, geri ve yenile gibi kısayol butonları bulunur.

• Açılış Sayfası: Web tarayıcı açıldığında ilk olarak görüntülenen sayfadır. Bu sayfa kullanıcının ilgi alanları ve dönemsel beklentileri doğrultusunda değiştirilebilir.

• Yer İmleri: Sık ziyaret edilen siteler, bu özellikle kaydedilir. Böylece bu sitelere daha sonra kolay şekilde ulaşmak mümkün olur. Ayrıca karşılaşılan ilgi çekici bir sitenin tekrar göz atılmak üzere kaydedilmesi için de bu özellik kullanılır.

• Tarayıcı Geçmişi: Her web tarayıcı, kullanıcının ziyaret ettiği sayfaları bu özellik sayesinde kayıt altında tutar. Geçmişte girilen bir sayfa, bu kayıtlara bakılarak rahatça bulunabiilir. Ayrıca tarayıcı geçmişi isteğe göre temizlenebilir.

• Gizli Sekme: Bu özellik, internette gizli bir şekilde gezebilmek için geliştirilmiştir. Gizli sekme kullanılarak ziyaret edilen siteler kayıt altına alınmaz.

• Eklenti ya da Uzantılar: Web tarayıcıya ekstra özellikler kazandıran küçük yazılımlardır. Çok farklı amaçlara hizmet eden bu özelliklere hızlı çeviri uygulamaları örnek olarak gösterilebilir.

• Temalar: Web tarayıcının genel görünümü, temalar kullanılarak değiştirilebilir. Bu sayede daha kişiselleştirilmiş bir internet deneyimi elde edilir.

Web Tarayıcı Çeşitlerinin Farkları Nedir?

Web tarayıcılar, genel olarak aynı amaca hizmet edip benzer temel fonksiyonlara sahip olsalar da kimi noktalarda birbirlerinden ayrılır. Bunlardan biri yazılımsal farklılıklardır. Her web tarayıcı, farklı işleme ve JavaScript motoru kullanılarak geliştirilmiştir. Tarayıcıların destekledikleri protokoller, görsel formatları ya da web teknolojileri de farklılık gösterebilir.

Her web tarayıcı, tüm işletim sistemleri ile uyumlu değildir. Örneğin Safari, macOs ve iOS’ta kullanılmak üzere özel olarak tasarlanmıştır ve Windows işletim sisteminde kullanılamaz. Benzer şekilde Linux işletim sistemi, Microsoft Edge tarayıcısını desteklemez. Bu nedenle web tarayıcı uygulamaları arasında seçim yaparken kullanılan cihaz ve o cihazdaki işletim sistemi göz önünde bulundurulmalıdır.

En Çok Kullanılan Web Tarayıcılar Hangileridir?

Farklı özelliklere sahip birçok web tarayıcı, bilgisayar yazılımı ya da mobil uygulama formatında kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Google Chrome,statcounter.com’un 2021 Temmuz verilerine göre %65,1’lik pazar payı ile çok kullanılan web tarayıcıdır. Onu %18,65 ile Safari Browser takip etmektedir. Web browser örnekleri arasında öne çıkanlar şunlardır:

Google Chrome

Dünyanın lider arama motoru Google tarafından 2008 yılında kullanıma sunulan Chrome, en çok kullanılan web tarayıcı olmasının yanında açık kaynaklı olduğu için geliştiriciler arasında da oldukça popülerdir.

Mozilla Firefox

Firefox, kâr amacı gütmeyen Mozilla vaktı tarafından geliştirilmiştir. Özelliklekişisel verilerin güvenliğine önem veren kullanıcılar tarafından tercih edilir. En çok kullanılan üçüncü web tarayıcı konumundadır.

Safari Browser

Önemli teknoloji firması Apple’ın geliştirdiği Safari Browser, firmanın cihazlarından kullanılan macOS ve iOS işletim sistemleriyle birlikte çalışır. Daha önce Windows desteği de sunan bu tarayıcı 5.1.7 sürümü ile bu desteği sona erdirmiştir.

Yandex Browser

İlk sürümü 2012 yılında yayınlanan Yandex Browser, tıpkı Google Chrome gibi Chromium açık kaynak kod projesini kullanır. Kullanıcılara dâhili olarak sunulan çeviri ve harita gibi hizmetleriyle öne çıkar.

Microsoft Edge

Edge, Microsoft’un Internet Explorer’ın yerini alması için 2015 yılında yayınladığı web tarayıcıdır. Chromium projesini kullanan bir diğer tarayıcı olan Edge, eklentilerini Microsoft Store aracılığı ile kullanıcılara sunar.

Opera Browser

Opera Browser, dâhili VPN ve reklam engelleme uzantıları sayesinde dikkat çeken bir tarayıcıdır. Birçok kişiselleştirilebilen özellik sunan Opera, ilk kez 1995 yılında geliştirilmiştir.

Vivaldi

İlk kez 2016 yılında kullanıcılara sunulan Vivaldi, bu web tarayıcı örnekleri arasında en yeni olandır. Buna rağmen geniş bir kitleye ulaşmayı başarmıştır. Opera’nın kurucusu ve eski CEO’su Jon Von Tetzchner tarafından geliştirilen Vivaldi de Chromium tabanlıdır bir web tarayıcıdır.