Gümrük Tarife Cetveli Nedir? Neye Göre Belirlenir?

İthalat ve ihracat, birden fazla ülkenin gümrük kurallarının gözetilmesi gereken ticari işlemleri kapsar. Sürece dâhil olan ülkelerde yürürlükte olan kural ve standartların birbiri ile uyuşmaması hâlinde ortaya ciddi sorunlar çıkabilir. Bu ihtimali azaltmak ve uluslararası ticaret işlemlerinin problemsiz şekilde yürütülmesini sağlamak adına global düzeyde bazı kararlar alınmıştır. Bu konularla ilgilenen, yurt dışına mal satışı gerçekleştiren ya da farklı ülkelerden ürün tedarik eden firmaların karşısına sıklıkla çıkan kavramlardan biri Gümrük Tarife Cetvelidir. Peki Gümrük Tarife Cetveli nedir? İthalat ve ihracat süreçlerinde ne gibi işlevleri vardır? Bu ve diğer pek çok sorunun cevabını bu yazımızda ele alacağız.

Gümrük Tarife Cetveli Nedir?

Dünya Gümrük Örgütü, uluslararası ticaretin daha kolay şekilde yürütülebilmesi için Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi olarak isimlendirilen bir standart oturtmuştur. Örgüte üye olan ülkeler de bu standartlara uyum sağlamak adına kendi kurallarını koyar. Türk Gümrük Tarife Cetveli de bu tür bir standartlama endeksidir. Türkiye’nin taraf olduğu dış ticaret süreçlerinde alınan ya da satılan ürün ya da eşyaların sınıflandırılması bu sisteme göre yapılır. İlk Gümrük Tarife Cetveli, 1 Ocak 1958 günü yürürlüğüne girmiştir. Her yılın sonunda alınan Bakanlar Kurulu kararları ile söz konusu cetvel, sonraki sene kullanılmak üzere güncellenir.

Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi kapsamında eşyalara verilen kodlar 6 hanelidir. Türkiye Gümrük Tarife Cetveli’nde ise ürünler 12 haneli kodlar kullanılarak sınıflandırılır. Bu 12 hanenin ilk 6 basamağı Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi’nde ilgili ürüne atanan rakamlardan oluşur. Yani Türkiye’de kullanılan tarife cetvelinin özünü, Dünya Gümrük Örgütü tarafından yaratılmış sistem oluşturur. E-ticarette Gümrükleme Hakkında Bilmeniz Gerekenler içeriğimizden yurt dışına ürün satma sürecinin nasıl işlediğine dair detaylara göz atabilirsiniz.

Gümrük Tarife Cetveli Neye Göre Belirlenir?

Gümrük Tarife Cetveli, sınıflandırmaya konu olan eşyaların özelliklerine göre belirlenir. 12 haneli kodların her iki rakamı farklı bir özelliği tanımlamak üzere seçilir. En genel özellikler, fasıl numarası olarak bilinen ilk iki hane ile gösterilir. Ardından gelen her yeni iki rakam ise daha spesifik bir niteliği işaret eder. Bu rakamların ifade ettikleri teknik anlamda şöyle sıralanır:

• İlk İki Rakam: Fasıl Numarası
• İkinci İki Rakam: Pozisyon Numarası
• Üçüncü İki Rakam: Alt Pozisyon Numarası
• Dördüncü İki Rakam: Kombine Nomanklatür Numarası
• Beşinci İki Rakam: Millî Alt Açılım Numarası
• Altıncı İki Rakam: İstatistik Numarası

Yukarıda da belirttiğimiz üzere ilk 6 hane, uluslararası alanda da karşılığı olan Armonize Sistem Kodu’nu oluşturur. Devamında gelen ikinci 6 hane ise lokal tanımlamalarla ilgilidir.

Gümrük Tarife Cetveli, tıpkı bu alanda verilen teşvikler gibi internet üzerinden yurt dışına ürün satmayı düşünenler için büyük önem taşır. E-ihracat Teşvik Rehberi: Tüm Bilmeniz Gerekenler başlıklı yazımızdan bu konuya dair pek çok bilgiye ulaşabilirsiniz.

Gümrük Tarife Vergi Oranları Nasıl Hesaplanır?

Gümrük Tarife Cetveli vergi oranları açısından da son derece önemli bir sistemdir. Çünkü bu sistem sayesinde hangi ürün grubu için vergi oranının kaç olduğu rahatlıkla tespit edilebilir. Söz konusu sistemin, gümrük vergisi tarife cetveli olarak da bilinmesinin nedenlerinden biri de budur. Bu noktada belirleyici olan faktör, istatistik pozisyonudur. İstatistik pozisyonun ne olduğuna yazımızın devamında değineceğiz.

Ürün bazında vergi oranları belirlenirken göz önünde bulundurulan tek faktör, tarife cetveli sınıflandırılması değildir. Aşağıdaki iki detay da gümrük vergisinin belirlenmesi noktasında önem taşır:

• Eşyanın menşei
• Eşyanın gümrük değeri

Belirttiğimiz üç faktör doğrultusunda belirlenen oran, gümrük vergisinin hesaplanmasında kullanılır. Bu hesaplama için CIF bedelini oluşturan mal, sigorta ve navlun ücretlerinin toplamı vergi oranı ile çarpılır. Ulaşılan tutar, gümrük vergisi olarak kabul edilir. Yurt dışına mal satışındaki süreçlere dair daha fazla bilgiyi “E-ihracatta Vergilendirme Nasıl Yapılır?” başlıklı içeriğimizde bulabilirsiniz.

Gümrük Tarife Cetveli Nasıl Sorgulanır?

Gümrük Tarife Cetveli sorgulama, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesi üzerinden kullanıma sunulan bir araç üzerinden yapılabilir. Tarife Arama Motoru adıyla bilinen bu araç, kelime ile ya da GTİP kullanarak sorgulama yapmaya izin verir. Fakat bu işlemin GTİP üzerinden gerçekleştirilmesi tavsiye edilir. Zira bu sınıflandırma çok detaylı hazırlandığından kelime bazında arama yaparak istenilen bilgiye ulaşmak çok zor olabilir. Bunu Araç Gümrük Tarife Cetveli üzerinden bir örnek ile açıklayalım.

Gümrük Tarife Cetveli 87.02 pozisyon kodu, 10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus motorlu taşıtları ifade eder. Gümrük Tarife Cetveli 87.03 kodu ise binek araçları kapsar. Sadece 1 rakam üzerinden bu kadar farklı ürün gruplarının işaret ediliyor olması, kelime ile yapılan sorgulamaları karmaşık hâle getirebilir.

GTİP Nedir?

GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu ifadesinin kısaltılmış hâlidir. Bu değer, ilgili ürünün Gümrük Tarife Cetveli’ndeki yerini belirtir. Dolayısıyla ürünün özelliklerinden tabi olduğu vergi oranlarına kadar pek çok bilgiye GTİP üzerinden ulaşılabilir.

GTİP Fasıl Kodları Nelerdir?

GTİP fasıl kodları, söz konusu eşyanın birincil olarak hangi gruba dâhil olduğunu gösterir. 12 haneli kodun ilk iki rakamı fasıl kodunu ifade eder. Canlı hayvanlardan sanat eserlerine kadar ticareti yapılan yapılabilen her unsur için atanmış bir fasıl kodu olduğu söylenebilir. Toplam 99 adet olan fasıl kodlarının son ikisi, yani 98 ve 99, özel amaçlarla kullanılma ihtimaline karşı saklı tutulmuştur. Tüm fasıl kodlarına buradan ulaşabilirsiniz.

GTİP Kodunun Kullanım Alanları Nelerdir?

GTİP kodu, pek çok farklı alanda kullanılabilir. Bu alanlar şöyle listelenebilir:

• Dış ticaret işlemlerinde ürün kontrolü
• Gümrük tarife tespiti
• Nakliye vergilerinin, yerel ve global istatistiklerin hesaplanması
• Ticaret konularının konuşulduğu toplantılar
• Ürünlere dair menşei kurallarının belirlenmesi
• Yerel vergilerin düzenlenmesi

Bu saydıklarımız dışında ürünlere uygulanacak KDV miktarlarının sorgulanmasında da GTİP kodu kullanılabilir. Diğer bir ifade ile Gümrük Tarife Cetveli KDV oranlarının saptanması ve kontrolü açısından da işlevsel bir sistemdir.