E-pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Raporu

E-ticaret, günümüzde tüm dünyada geniş bir pazara hitap eder. Fiziki ortamda satın alınabilen hemen her ürünü online mecralardan edinmek mümkündür. E-ticaretin yaygınlaşması aynı zamanda lojistik sektörünün ve ödeme sistemlerinin de gelişimini sağlamıştır. Online pazar yeri platformları bu açıdan ekonomi için bir lokomotif işlevi görür.

Türkiye’deki ilk e-ticaret faaliyetlerinin 2000’lerin başında başladığı söylenebilir. Diğer yandan e-pazar yeri platformları 2010 yılındanitibaren büyük bir ivme kazanmıştır. Özellikle 2010’lu yılların ikinci yarısında yerli e-ticaret sitelerinin pazarda büyük bir paya sahip olduğu söylenebilir. Pandemi döneminde tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de online alışverişe duyulan ilgi ve ihtiyaç artmıştır.

Online pazar yeri platformlarının yaygınlaşması bu alanda çeşitli düzenlemelerin yapılmasını zorunlu kılmıştır. Rekabet Kurumutarafından hazırlanan rapor, söz konusu alanda faaliyet gösteren platformların adil ve eşitlikçi bir ortamda hizmet vermesini sağlamayı amaçlar. Sizin için hazırladığımız bu yazıda e-pazar yeri platformları için hazırlanan sektör inceleme raporunun detaylarını okuyabilirsiniz.

E-pazar Yeri Platformları Sektör İnceleme Raporu Nedir?

Online alışveriş platformları, diğer ticari işletmeler gibi çeşitli kanunlara tabiidir. Bu kanunların temel hedefleri; e-ticarette adil bir rekabet ortamı oluşturmak ve müşterilerin nitelikli hizmet alabilmelerini sağlamaktır. Söz konusu rapor, perakende e-ticaret yapan kurumların bu çerçeveye uygun faaliyet göstermeleri için gereken düzenlemelerin sağlanmasını amaçlar. Raporda, Türkiye’de ticari faaliyet gösteren firmaların ve sektörün genel durumu analiz edilerek rekabet koşullarının iyileştirilmesi için birtakım önerilerde bulunulur.

Detaylı verilerle hazırlanan çalışmada e-pazar yeri siteleri arasında rekabet hukuku kurallarının uygulanmasındaki belirsizliğin ortadan kaldırılması amaçlanır. Bu raporun hazırlanması için gereken karar Haziran 2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanmıştır. Bu karara istinaden 7 Mayıs 2021 tarihinde yayınlanan Ön Rapor piyasayla ilgili genel sorunları ve çözüm önerilerini içerir. Esas çalışma ise 14 Nisan 2022 tarihinde yayınlanmış ve bu kapsamda bulguların kesinleşmesi amaçlanmıştır. Rapor, farklı satıcılara ortam sağlayan platformları inceler. Pazar yeri nedir? başlıklı yazımızı okuyarak söz konusu platformlar hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.

E-pazar Yeri Platformları Sektör İnceleme Raporu Nasıl Hazırlanmaktadır?

Çalışma, esas olarak e-ticaret pazar yeri platformlarına ilişkin verilerin toplanarak yorumlanmasına dayanır. Söz konusu veriler Rekabet Kurumu’nun görevlendirdiği raportörler tarafından toplanır. E-ticaret pazarının hacmi ve genel durumu ile ilgili başlıca veriler Türkiye Bilişim Sanayicileri Derneği (TÜBİSAD) ve Ticaret Bakanlığı tarafından sağlanır. Bu bilgiler, ülkedeki pazar yeri platformlarının ve bunların arasındaki rekabet durumunun genel işleyişiyle ilgili bir çerçeve çizilmesini sağlar. Söz konusu mecralar arasından pazarın %85’ine sahip olanfirmalar seçilmiş ve bunlardan da bilgi talep edilmiştir. Araştırmaya konu olan ve bilgi talep edilen platformları yazımızın ilerleyen kısımlarında buluabilirsiniz. 

Tüketici davranışlarına ilişkin analiz ve sonuçlar da raporda yer alır. Bu konudaki veriler ise Akademetrefirması tarafından yapılan anketle elde edilmiştir. 18.03.2021 tarihinde elde edilen anket sonuçları raportörler tarafından detaylı analiz şekilde edilerek tüketici motivasyonunun ve firma-müşteri ilişkisinin belirlenmesinde kullanılmıştır.

E-ticaret pazarıyla ilgili detaylı bilgi edinmek için lojistik hizmetlerinin niteliğini bilmek de önemlidir. Bu hususta, e-pazar yeri platformlarına hizmet sunan kargo firmalarından da bilgi talep edilmiştir. PTT, Aras Kargo, MNG, Yurtiçi, Sürat Kargo ve UPS tarafından sağlanan bilgiler de çalışmada yer alır.

E-pazar Yeri Platformları Sektör İnceleme Raporu Neleri İçermektedir?

Rapor, toplamda altı bölümden oluşur. Çalışmanın kapsamı perakende olarak hizmet veren pazar yeri platformlarıdır. Çalışmanın ilk bölümünde e-ticaret sektörünün Türkiye’deki büyüklüğü ve gelişimi konu edinilir. Bu kısımda Covid-19 salgını sonrası piyasa durumu merkeze alınarak e-ticaret aktivitelerinin genel bir tasviri yapılır. Küresel mecrada faaliyet gösteren pazar yeri platformlarının gelişimi de bu kısımda detaylı biçimde anlatılır.

İkinci bölümde Amazon ve Alibaba şirketleri üzerinden bir iş modeli incelemesi söz konusudur. Bu kısımda, söz konusu platformların uluslararası pazarda edindiği yer analiz edilir. Küresel piyasada yer edinmiş şirketlerin modelleri, Türkiye’deki pazar yeri platformlarının gelişimini karşılaştırmalı olarak analiz etmek amacıyla incelenmiştir.

Üçüncü bölümde sektörün Türkiye’deki mevcut durumu anlatılır. Tüketici davranışları ile e-pazar yeri anketi sonuçları ağırlıklı olarak bu bölümde kullanılmıştır. Müşterilerin e-pazar yeri platformlarına karşı olan tutumları burada detaylı biçimde ele alınır. Üçüncü kısımda araştırılan bir diğer konu da tüketici ve satıcı profilleridir. Firmaların pazar paylarına ve yoğunlaşmanın gelişimine de bu bölümde yer verilmiştir.

Raporun dördüncü kısmında e-pazar yeri platformlarının genel iktisadi özelliklerineyer verilir. Piyasa gücüne katkı sunan işleyiş burada detaylı olarak tasvir edilir. Dördüncü bölümde aynı zamanda tekelleşme riski yaratan aksaklıklar da ele alınır. Tespit edilen sorunlar bu kısımda ortaya konur.

Söz konusu sorunlar beşinci bölümde daha kapsamlı biçimde ele alınır. Burada pazar yeri mecraları arasındaki rekabeti aksatabilecek ve piyasa dengesini bozabilecek olası problemlere yer verilir. Tüketicilere yönelik endişeler de yine bu kısımda incelenir. Altıncı ve son bölümde ise daha önce ön raporda bahsedilen politika önerilerinin revizesi yer alır.

E-pazar Yeri Platformları Raporunun Hazırlanmasındaki Amaç Nedir?

Raporun hazırlanmasındaki öncelikli amaç mevcut durumun tespitidir. Çalışmada “E-pazar yeri nedir?” sorusunun kapsamlı bir yanıtı verilerek bu alanda faaliyet gösteren firmalar incelenir. Platformlar arasındaki rekabet ilişkisi, araştırmada önem verilen konular arasındadır. Sektörün Türk ekonomisindeki yeri ve hacmi de rapor kapsamında masaya yatırılır. 

Platformların ve sektörün iyileştirilmesine dair önerilere de raporda yer verilir. Bu kapsamda, rekabet ortamında aksaklık yaratan faktörler tespit edilir. Söz konusu aksaklıkların giderilmesi için gereken önlemler de raporda yer alır. Tekelleşme ve haksız rekabet riskleri masaya yatırılarak bunların önlenmesi için gereken hususlardan bahsedilir. 

Pazar yeri, müşteri ve satıcı arasındaki ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik çalışmalar da raporun kapsamında yer alır. Müşterilerin aldığı hizmetin kalitesi bu çalışmada incelenir. Hizmet kalitesinde aksaklık yaratan hususlar göz önüne alınarak bunların giderilmesi için çözüm önerileri üretilir.

Türkiye’de Önde Gelen E-pazar Yeri Platformları Hangileridir?

Raporda Türkiye’deki e-ticaret sektör hacminin %80’ini elinde bulunduran sekiz büyük pazar yeri araştırılmıştır. Bu platformlar, sektörün işleyişini genel olarak belirleyen firmalar olarak bilinir. Bu mecraların satış miktarları, büyüklükleri ve hizmet kapsamları raporda detaylı bir biçimde yer alır.

Amazon Türkiye

Uluslararası piyasada lider e-ticaret platformlarından biri olan Amazon, Türkiye’deki faaliyetlerine 2017 yılında başlamıştır. Ülkemizdeki ilk Amazon mağazası ise 19 Eylül 2018’de açılmıştır. Bu platform fiziki ve dijital ürünlerin satışını yapar. Sitede binlerce farklı kategori mevcuttur.

Amazon, üçüncü taraf satıcılara ürünlerini müşterilerle buluşturma imkânı sağlayan bir yapıdadır. Bu firma aynı zamanda kendi lojistik ağına sahiptir. Platformun bünyesinde yer alan kargo hizmeti 26 Eylül 2019 tarihinden itibaren Türkiye’de faaliyete geçmiştir. Amazon, aynı zamanda Prime aboneliği alan müşterilerine video platformundan ve indirimlerden ücretsiz yararlanma olanağı sağlar.

Çiçek Sepeti

Çiçek Sepeti, Türkiye’nin lider pazar yeri platformlarından biridir. Faaliyetlerine 2005 yılında başlayan firma; ilk etapta çiçek, meyve ve aranjman satışı yapmıştır. 2010 yılından sonra firmanın müşterilerine geniş bir perakende ürün yelpazesi sunduğunu görebilirsiniz. Çiçek, bonnyfood ve aranjmanlar sitede satışı yapılan başlıca ürünlerdir. Bu mecrada hediyelik eşya kategorisi geniş bir yer tutar. Elektronik ve giyim ürünleri de Çiçek Sepeti kategorilerinde yer alır.

Gitti Gidiyor

Türkiye’nin köklü e-ticaret platformları arasında yer alan GittiGidiyor, 2001 yılında faaliyete başlamıştır. Uluslararası e-ticaret şirketi eBay 2007 yılında büyük bir hisse alımı yaparak GittiGidiyor’a ortak olmuştur. Kalan hisselerin tamamını 2011 yılında satın alan eBay, firmayı tamamen bünyesine katmıştır. GittiGidiyor hâlen bu şirkete bağlı olarak faaliyet gösterir. Ülkenin lider e-ticaret platformlarından biri olan GittiGidiyor’da elektronikten giyime, kişisel bakımdan hobi eşyalarına kadar 4000’in üzerinde farklı kategori bulunur. 

Hepsi Burada

HepsiBurada, ilk etapta yalnızca kendi ürünlerini satan bir platform olarak faaliyete başlamıştır. 2015 yılından itibaren üçüncü taraf satıcılara açık hâle gelen platform, günümüzde Türkiye’nin lider pazar yeri siteleri arasındadır. HepsiBurada bünyesindeki lojistik firmasıyla ürün teslimi yapan bir şirkettir. Ayrıca firmanın HepsiPay adında özel bir ödeme sistemi bulunur. Market alışverişlerinin yapılması için kurulan HepsiExpress de pandemi döneminden itibaren popülerlik kazanmıştır.

N11

2012 yılında faaliyete geçen N11, Doğuş Holding ile Güney Koreli SK Group’un ortak iştiraki olarak kurulmuştur. N11, Türkiye’de e-ticaret sektörünü belirleyen pazar yeri platformlarından biri olarak bilinir. Firma, ağırlıklı olarak perakende hizmeti verir; ancak platformda toptan satış da yapılabilir. N11 bünyesinde yer alan iştirakler şunlardır;

• Garaj11 (Araç satışı)
• Moda11 (Tekstil ve giyim ürünleri)
• Market11 (Süpermarket ürünleri)

N11, 2013 yılında The International Business Awards tarafından “Yılın Pazarlama Kampanyası” dalında bronz ödüle layık görülmüştür.

Trendyol

E-ticaret denilince akla ilk gelen e-pazar yeri platformlarından biri olan Trendyol, 2009 yılında faaliyete geçmiştir. Trendyol, geniş ürün yelpazesiyle hizmet veren bir platformdur. Sitede; elektronik, moda, ev ve mobilya, gıda, anne-çocuk gibi farklı kategori başlıkları altında zengin bir ürün çeşitliliği vardır. Uluslararası e-ticaret şirketi Alibaba, 2021 yılında Trendyol hisselerinin %86’sını satın almıştır. 

2018 yılında faaliyete geçen Trendyol Lojistik A.Ş. bir kargo iştiraki olarak şirket bünyesinde hizmet verir. Covid-19 pandemisi döneminde hayata geçirilen Trendyol GO ise yemek ve market siparişlerine odaklanmıştır. Trendyol, e-ticaret sitesi ve iştirakleriyle Türkiye’deki pazar yeri sektöründe geniş bir yer tutar.

Morhipo 

Morhipo, moda ve kozmetik ağırlıklı bir e-ticaret sitesi olarak 2010 yılında faaliyete geçmiştir. Firma, günümüzde birçok farklı kategoride satış yapar. 2014 yılında yapılan Europe500 araştırmasında Morhipo “Avrupa’nın en hızlı büyüyen ticaret sitesi” olarak seçilmiştir. Boyner tarafından satın alınan firma günümüzde en çok rağbet gören e-pazar yeri platformları arasındadır.

PTT Avm

PTT iştiraki olarak kurulan bu platform 2012 yılında faaliyete geçmiştir. Bu mecra, satıcıların B2B (işletmelere yönelik) ve B2C (direkt kullanıcıya yönelik) faaliyet göstermesine olanak sağlar. Şirket hisselerinin %40’ı PTT’ye, %60’ı ise PTTEM Teknoloji ve Elektronik Hizmetler firmasına aittir. EPTTAVM, geniş bir ürün çeşitliliğiyle hizmet verir. Sitede ve uygulamada kitaptan elektroniğe kadar birçok kategori bulunur. Şirket, iştiraki olduğu PTT’nin lojistik hizmetiyle çalışır. Bu sayede gelişmiş bir kargo ağı bulunur.

E-pazar Yeri Platformları Sektör İnceleme Raporu Sonrasında Verilen Öneriler Nelerdir?

Rapora göre, Türkiye’de e-ticaret hacminin 2021-2025 yılları arasında daha önce olmadığı oranda büyüyeceği tahmin edilir. Bu doğrultuda, e-ticaretin ülkemizde yeni gelişmeye başlayan bir sektör olduğu söylenebilir. Çalışmada, sektörün gelişimi ve büyümesi için gereken önlemlerin alınmasına yönelik çözümler sunulmuştur.

Araştırmada ön plana çıkan başlıca öneriler şunlardır:

• BigTech (büyük teknoloji) şirketlerinin Türkiye e-ticaret pazarına girişinin incelenmesi ve bunun yaratacağı haksız rekabet koşullarına dikkat edilmesi
• Objektiflik, şeffaflık, açıklık ve öngörülebilirlik ilkelerine uygun düzenlemelerin yapılması
• Haksız ticari uygulamaların önüne geçmek için önlemlerin alınması
• Müşteri memnuniyetinin sağlanması için gereken yasal düzenlemelerin yapılması

Çalışma, Türk e-ticaret piyasasının Avrupa’ya göre daha rekabetçi bir yapıda olduğunu gösterir. Bu yapının objektif biçimde düzenlenmesinin tekelleşmenin önüne geçilerek mümkün olduğu da çözüm için sunulan öneriler arasındadır.

Üçüncü taraf satıcıların katılımına açık bir platform kurarak bu sektörde yerinizi almak isterseniz E-ticaret Siteniz için Pazar Yeri Entegrasyonu başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.